فصلنامه مطالعات حفاظت گیاهان
سال بیست و دوم شماره 1 (بهار و تابستان 1387)

به منظور شناسایی و تعیین پراکندگی گونه های Heterodera، از مزارع چغندرقند منطقه مشهد تعداد130 نمونه خاک و ریشه آلوده در سالهای 1374 تا 1377 جمع آوری گردید. نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه بطور جداگانه مورد مطالعه قرار گرفت. شستشوی خاک، استخراج نماتدها، ثابت کردن آنها و انتقال به گلیسرین با استفاده از روش های دگریس و فنویک انجام گردید. اسلاید های میکروسکوپی لازم تهیه و نمونه ها با توجه به خصوصیات مرفولوژیکی و مرفومتریکی مورد مطالعه قرار گرفتند. دراین بررسی گونه های Heterodera schachtii، H. trifolii، H. rosii، H. avenae، H. mani، H. iri، H. carotae وH. cruciferae شناسایی شدند که دو گونه H. carotae و H. cruciferae علاوه بر خاک مزارع چغندرقند، گونه اول از روی ریشه های هویج و گونه دوم از روی ریشه های منداب نیز جمع آوری گردید. فراوانی و پراکندگی گونه های H. schachtii و H. trifolii بیشتر از سایر گونه ها بوده و علاوه برخاک از روی ریشه های چغندرقند نیز جدا گردید.

بیماری رایزومانیا یکی از بیماری های مهم و مخرب چغندرقند در سراسر دنیا می باشد که در سالهای اخیر خسارات هنگفتی را به محصول چغندرقند در کشور ما وارد کرده است. این ویروس به وسیله قارچ خاکزادPolymyxa betae منتقل می شود و دارای سه تیپ A،Bو P می باشد. تیپB از لحاظ گسترش جهانی در مقام دوم پس از تیپ A قرار دارد. در این بررسی جهت شناسایی تیپ B از روش RT-PCR استفاده گردید. ابتدا نمونه های مشکوک به بیماری از مزارع مختلف استانهای خراسان رضوی و شمالی جمع آوری شد و آلودگی آنها با آزمون DAS-ELISA مشخص گردید. آزمون RT-PCR برای تشخیص تیپ B با ایجاد تغییراتی شبیه روش بکار رفته در تیپ A بود.در این روش، پس از استخراج RNAی کل گیاه با استفاده از روش رسوب با PEG6000، cDNAی ویروس با استفاده از آغازگر اختصاصی معکوس (مربوط به ناحیه TGB از RNA2 ژنوم ویروس)، ساخته شد و به دنبال آن با استفاده از cDNAی تکثیر شده و آغازگرهای اختصاصی واکنش PCR صورت گرفت. الکتروفورز محصول PCR در ژل آگارز 5/1 درصد و پلی اکریل آمید 5 درصد نشان داد که در سه نمونه از 20 نمونه مورد آزمایش، قطعه تکثیر شده مربوط به تیپ B در محدوده bp 178 وجود دارد. این اولین گزارش از وجود تیپ B با استفاده از آغازگرهای اختصاصی در آزمون RT-PCR می باشد.

ظرفیت پایین اصلاحی و مشکل ثبت نژادهای تجاری قارچ خوراکی دکمه ای، چالش های مهمی هستند که اصلاحگران با آن روبرو می باشند. برای رفع مشکل ثبت نژادها، انگشت نگاری ژنتیکی با استفاده از نشانگر AFLP می تواند راه حل مناسبی تلقی گردد. لذا در این پژوهش، قابلیت نشانگرهای AFLP در انگشت نگاری ژنتیکی نژادهای اصلاح شده قارچ دکمه ای، مورد بررسی قرار گرفت و شرایط آزمایشگاهی آن بهینه سازی شد. الگوهای باندی AFLP برای نه دورگ بدست آمده از یک برنامه اصلاحی، تهیه شد. رتبه بندی بصورت شمارش نشانگرهای تک شکل و چند شکل انجام شده و داده های حاصله، طبق فرمت نرم افزار Pop Gene 32 برای نشانگرهای غالب، به نرم افزار مزبور داده شد. سپس ماتریس شباهت از نرم افزار Pop Gene 32 به برنامه JMP 4 وارد شد و دندروگرام در این نرم افزار رسم گردید. در مجموع 55 باند قابل رتبه بندی تشخیص داده شد که 20 % آن ها، چند شکل و 80 % تک شکل بودند. تکرار آزمایش مشابه نشان داد الگوهای مزبور تکرارپذیر و قابل اطمینان می باشد. همچنین دندورگرام سه گروه مجزا را در ضریب شباهت 80 درصد نشان داد. با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت که AFLP ابزاری قدرتمند برای انگشت نگاری ژنتیکی نژادهای قارچ خوراکی دکمه ای است، چراکه در این پژوهش توانستیم با بررسی چند شکلی در یک مکان نشانگری AFLP (تنها با یک جفت آغازگر)، افراد را بطور کامل از یکدیگر تفکیک نماییم.

از واکنش سیانوریک کلرید با ایزوپیل آمین در دمای C o 10 -ابتدا 4 – ایزوپروپیل آمین 2 و 6 – دی کلروتریازین حاصل شد. سپس از واکنش این محصول با اتیل آمین، محصول دیگری در دومین مرحله به نام 2 – اتیل آمین 4 – ایزوپروپیل آمین6 – کلروتریازین بدست آمد. این ماده در آخرین مرحله با سدیم متیل مرکاپتیدمحصول نهایی مورد نظر یا آمترین تکنیکال را بوجود آورد. آمترین جزءعلف کش های فتو سیستمیک است که از طریق سطح برگهای جوان جذب شده و با انحلال غشاء سلول گیاهی باعث نشت مواد حیاتی گیاه می شود. بدین طریق درعمل فتو سنتز اختلال ایجاد کرده ودر نهایت با زرد شدن سریع برگها، گیاه جوان در مدت کوتاهی می میرد.

34 جدایه Uncinula necator ازموستانهای سطح استان خراسان از خرداد ماه تا شهریور ماه سال 1382جمع آوری شدند. این جدایه ها با استفاده از برگهای سالم نهالهایی که با بهره گیری از روش ریزازدیادی تکثیر شده بودند، تک اسپور شدند. DNA این جدایه ها استخراج و تنوع ژنتیکی بین جدایه ها با استفاده از تکنیک RAPD-PCR واستفاده از 22 آغازگر ارزیابی شد. برای تولید مواد قارچی لازم در این تحقیق از حداقل 10 برگ انگور استفاده شد و میانگین تولید اندامهای قارچ عامل بیماری در هر جدایه 12 روز پس از مایه زنی بین 38-6 میلی گرم متغیر بود. آنالیز خوشه ای126 بند به دست آمده بر اساس تکنیک RAPD-PCR دو گروه مشخص ژنتیکی را آشکار کرد. گروه اول شامل 11جدایه جمع آوری شده در مرحله اول (خرداد ماه تا تیرماه) که 47 بند DNA تولید کردند و 24 عدد آنها پلی مورفیک و میانگین عدم شباهت ژنتیکی به دست آمده برای این جدایه ها 8/2%بود. جدایه های گروه دوم (مرداد ماه تا شهریور ماه) 79 بند DNA تولید کردند که 33 عدد آنها پلی مورفیک بودند ومیا نگین عدم شباهت ژنتیکی به دست آمده برای این جدایه ها 8/6%بود. ازمجموع 126 بند RAPDمشخص که از 34 جدایه مورد آزمایش به دست آمد 57 بند یا 45 درصد بندها پلی مورفیک بودند، درمیان 34 جدایه 27 بند با فرکانس 90-10 درصد وجود داشتند و میانگین عدم شباهت ژنتیکی به دست آمده برای 34 جدایه 0735/0 بود. اطلاعات مولکولی و بیولوژیکی به دست آمده نشان دادند که دسته بندی جدایه ها در دوگروه، نماینده دو بیوتیپ مختلف می باشند که ازنظر ژنتیکی قابل تفکیک می باشند.

توالی IGS1 برای شش جدایه ایرانی Puccinia striiformis. f.sp.tritici. متعلق به شش نژاد متفاوت با منشا جغرافیایی و گروه های انگشت نگاری مختلف با یکدیگر مقایسه شدند. دو محصول PCRبه نامهای IGS 1A و IGS 1B به ترتیب با وزن مولکولی 3/1 و1/1 کیلو باز بدست آمد. تجزیه و تحلیل توالیIGS 1A و IGS 1Bنشان داد که یک پلی مورفیسم جهشی ناچیز بین 6 جدایه(از 0 تا 5/1 درصد) وجود داشت. مقایسه توالی های IGS 1A و IGS 1Bبا یکدیگر نشان داد که پلی مورفیسم بین دو نوع IGS به علت پلی مورفیسم طولی ناشی از حدود 200 کیلو باز حذف/ اضافه شدن واحدهای تکراری است. دو فرضیه برای وجود دو نوع IGS1 مختلف وجود دارد: یا هر هسته از این قارچ جفت هسته ای شامل یک نوع IGS1 است یا اینکه دو واحد ریبوزومی مجزا در نتیجه نوترکیبی در یک هسته بوجود آمده اند.

تاثیر شش نوع آنتی بیوتیک شامل سفتی زوکسیم، سفتریاکسون، پنی سیلین، تتراسیکلین، کوآموکسی کلاو و داکسی سیلین، هر یک در سه غلظت 05/0، 1/0 و 2/0 درصد روی حشرات کامل و پوره های Bemisia tabaci Gennadius بررسی شد. نتایج نشان داد که آنتی بیوتیک های مذکور در هیچ یک از غلظت های بکار رفته تاثیری روی درصد بقای تخم و سنین پورگی، درصد بقاء، طول عمر و درصد خروج حشرات کامل نداشتند. از بین آنتی بیوتیک های فوق، سفتریاکسون و سفتی زوکسیم بیشترین تاثیر را در کاهش میزان باروری داشتند. کاربرد آنتی بیوتیک ها باعث کاهش معنی دار در اندازه ی طول و عرض بدن پوره ها گردید. همچنین کاربرد آنتی بیوتیک ها روی حشرات کامل عسلک پنبه باعث افزایش معنی دار تعداد نتاج نر شد. در بررسی های مربوط به کاربرد آنتی بیوتیک ها روی پوره های عسلک پنبه، تمام آنتی بیوتیک ها بجز پنی سیلین در غلظت های مختلف تاثیر معنی داری روی درصد بقای سنین مختلف پورگی و نیز درصد خروج حشرات کامل داشتند و در این رابطه تاثیر سفتریاکسون، سفتی زوکسیم و داکسی سیلین بیشتر از سایر آنتی بیوتیک ها بود. میانگین باروری حشرات حاصل از پوره های تیمار شده با غلظت های مختلف آنتی بیوتیک ها کاهش معنی داری نشان داد اماطول عمر حشرات حاصل اختلاف معنی داری با شاهد نداشت. مقایسه ی بین نتایج حاصل از کاربرد آنتی بیوتیک ها روی حشرات کامل و پوره ها نشان دهنده ی تاثیر مطلوب تر آنتی بیوتیک ها روی مرحله ی پورگی می باشد، به طوری که با کاربرد آنتی بیوتیک های مورد مطالعه روی حشرات کامل، هیچ گونه تغییری در درصد بقای مراحل زیستی نابالغ مشاهده نشد اما کاربرد آنتی بیوتیک ها روی پوره ها باعث کاهش معنی دار در درصد بقای مراحل مختلف زیستی گردید. همچنین تاثیر آنتی بیوتیک ها روی میزان باروری عسلک پنبه در شرایطی که روی مراحل پورگی بکار گرفته شدند به مراتب بیشتر از تاثیر آنها روی حشرات کامل بود. با توجه به اهمیت زنبور پارازیتوئید Encarsia formosa Gahan (Hym.: Aphelinidae) در کنترل سفید بالک ها، به منظور بررسی امکان کنترل تلفیقی سفید بالک ها با استفاده از آنتی بیوتیک ها و پارازیتوئیدها، تاثیر آنتی بیوتیک های مذکور روی برخی ویژگی های پارازیتوئید فوق شامل اندازه ی طول بدن و عرض کپسول سر لاروها، اندازه ی عرض کپسول سر حشرات کامل، طول عمر، باروری و نسبت جنسی نسل های اول و دوم بررسی گردید و بر اساس نتایج حاصل، آنتی بیوتیک های مورد بررسی روی تمام شاخص های مورد مطالعه تاثیر معنی داری داشتند. تاثیر آنتی بیوتیک ها روی نسبت جنسی زنبورهای نسل اول به مراتب بیشتر از نسل دوم تعیین گردید. از میان آنتی بیوتیک های مورد بررسی، تاثیر سفتریاکسون و سفتی زوکسیم روی نسبت جنسی زنبورها کمتر بود و لذا امکان کنترل تلفیقی عسلک پنبه با استفاده از دو آنتی بیوتیک مذکور و زنبورE formosaدر قالب مدیریت تلفیقی (IPM) وجود دارد.

یکی از مهمترین بیماری های پنبه در ایران که هر ساله خسارت جبران ناپذیری به کشت این گیاه در مرحله جوانه زنی بذر ودر ابتدای رشد گیاهچه ها می زند، بیماری مرگ گیاهچه پنبه است.مهمترین عوامل این بیماری قارچهای Pythium spp و Rhizoctonia solani می باشند. در این تحقیق امکان کنترل بیولوژیکی این بیماری در شرایط مزرعه با استفاده از باکتری های آنتاگونیست مورد بررسی قرار گرفت. تعداد پنج جدایه باکتری (3 جدایه ازگونه Pseudomonas fluorescens و 2 جدایه متعلق به جنسspp Bacillus) بر اساس مطالعه کار آیی آنها در کنترل این بیماری در شرایط گلخانه انتخاب شدند و دو تیمار قارچکشهای رایج کاربوکسین تیرام و کاربندازیم ویک تیمار شاهد در مجموع با هشت تیمار فرعی و دو تیمار اصلی با طرح آماری کرتهای یک بار خرد شده2 دردو سال زراعی 1381و1382 با روش پوشش بذری3 در چهار تکرار تحت بررسی قرار گرفتند.تاثیرجدایه ها و قارچکشها بر اساس تعدا گیاهچه های سالم 15، 30، 45، 60 روز بعد از کشت انجام گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که جدایه ((Q42 از گونه Pseudomonas fluorescensدر دو رقم (ساحل و سای اکرا)و جدایه های GM-5وGM-4 از جنسspp Bacillus بترتیب در ارقام سای اکرا و ساحل به همراه قارچکشهای کاربندازیم وکاربوکسین تیرام بیشترین تاثیر را از نظر حفاظت گیاهچه هادر مقابل بیماری مرگ گیاهچه داشتند. نتایج بدست آمده برای دو رقم مورد استفاده و سالهای مختلف اندکی متفاوت بود که البته این تفاوتها از نظر آماری معنی دار نبودند. نتایج کلی این آزمایش نوید بخش این امر است که ممکن است بتوان قارچکشهای شیمیایی را با باکتری های آنتاگونیست جهت کنترل بیماری مرگ گیاهچه در مزرعه جایگزین نمود که هم مقرون به صرفه تر بوده و هم برای محیط زیست کم خطر تر می باشد.

قارچVerticillium dahliae Klebahn عامل پژمردگی ورتیسیلیومی زیتون در استان گلستان است. در این تحقیق بر اساس صفات مختلف: اختلاف دمای بهینه، ابعاد میکرواسکلروت ها، عکس العمل گیاهچه پنبه رقم ورامین و آزمون بیماریزایی در سرشاخه زیتون رقم زرد روغنی، جدایه های برگریز و غیربرگریز قارچ V. dahliae در زیتون تعیین گردید. نتایج حاصل نشان داد که نژاد برگریز در محیط آب-آگار ‍، میکرواسکلروت های کشیده تری نسبت به نژاد غیربرگریز تولید کرد. ابعاد میکرواسکلروت ها در جدایه های زیتون نسبت به جدایه های پنبه بزرگتر بود. دمای بهینه در نژاد برگریز 27 و در نژاد غیربرگریز 23 درجه سانتیگراد ارزیابی شد. نژاد برگریز در گیاهچه ی رقم ورامین پژمردگی شدیدی را ایجاد نمود درحالیکه نژاد غیربرگریز حالت کلروز و پژمردگی متوسطی را ایجاد کرد. در آزمون بیماریزایی در سرشاخه زیتون رقم زرد روغنی نژاد برگریز سبب لوله شدن و ریزش برگ ها شد اما نژاد غیربرگریز این عارضه را تولید نکرد.